ଶିବପୁର ସୀମାନ୍ତରେ ଗୋଟିଏ ପାହାଡିଆ ଘାଟିରେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଓ ସେନାପତି ଧୀରମଲ୍ଲଙ୍କ ସହ ସର୍ପକେତୁର ମୁକାବିଲା ହେଲା । ଯେତେବେଳେ ବିଜୟର ଆଶା ନାହିଁ, ସେତେବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ହଠାତ୍ ପାହାଡ ଉପରୁ ମହିଷ୍ମତୀ ଓ ବୀରପୁରର ସୈନିକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ନିଜ ପରିଚୟ ଦେଲେ । ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ଅବସ୍ଥା ବଦଳିଗଲା । ସର୍ପକେତୁର ଅଧିକାଂଶ ସୈନ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ଆଡକୁ ଢଳିଲେ । ବାକି ସୈନ୍ୟଦଳ ଧରି ସର୍ପକେତୁ ପୃଷ୍ଠଭଙ୍ଗ ଦେଲା । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ଦଳେ ସୈନିକ ତା’ର ଅନୁଧାବନ କଲେ । ତା’ପରେ …
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତାଚଳକୁ ଯାଉଥାନ୍ତି । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ସୈନ୍ୟଦଳରୁ ଦୁଇଜଣ ଲେଉଟି ଆସି ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କୁ କହିଲେ, “ମହାରାଜ, ପଳାତକ ସର୍ପକେତୁକୁ ଆମେ ମୋଟେ ଧରି ପାରିଲୁ ନାହିଁ । ପାଦଚିହ୍ନରୁ ଯାହା ଜଣାଯାଏ, ସେ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ଯାଇଛି ।”
ତାହା ଶୁଣି ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଧୀରମଲ୍ଲଙ୍କ ଆଡେ ଅନାଇ କହିଲେ, “ଧୀରମଲ୍ଲ, ମୋର ଧାରଣା, ସର୍ପକେତୁ ମହିଷ୍ମତୀ ନଗରୀ ଆଡେ ନ ଯାଇ ଧୂସର ଦୁର୍ଗ ଆଡେହିଁ ଯାଇଛି ।”
ଏକଥା ଶୁଣି ସେନାପତି ଧୀରମଲ୍ଲ ଓ ସୁବାହୁ କହିଲେ କି ସେମାନଙ୍କର ବି ତାହାହିଁ ବିଶ୍ୱାସ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେମାନଙ୍କ ଆଗରେ ସମସ୍ୟା ହେଲା, ସେମାନେ ମହିଷ୍ମତୀ ଦିଗକୁ ଯିବେ ନା ସର୍ପକେତୁର ଅନୁସରଣ କରି ଧୂସର ଦୁର୍ଗ ଆଡେ ଯିବେ । ପରିଶେଷରେ ସେମାନେ ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ ପରାମର୍ଶ କରି ଧୂସର ଦୁର୍ଗ ଅଭିମୁଖେ ଯିବାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନେଲେ । ପ୍ରଥମେ ସର୍ପକେତୁକୁ କାବୁ ନକଲେ ନ ହୁଏ ।
ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ଅଗ୍ରସର ହେବା ନିମନ୍ତେ ନିର୍ଦ୍ଧେଶ ଦିଆଗଲା । ସୈନ୍ୟମାନେ ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲେ । ଆଗେ ଆଗେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା, ଧୀରମଲ୍ଲ ଓ ସୁବାହୁ ପଳାତକ ସର୍ପକେତୁର ପଦଚିହ୍ନ ବାରି ଅଗ୍ରସର ହେଲେ ।
ପାହାଡ ପାରି ହୋଇ ସେମାନେ ବଣ ଭିତର ଦେଇ ଆଗକୁ ଯାଇ ଏକ ନଦୀ କୂଳରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲେ । ନଦୀର ବିଶାଳତା ଦେଖି ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଅଚାନକ ଦବି ଗଲେ । ସେମାନେ ସେ ନଦୀ ପାରିହେବେ କିପରି? ସର୍ପକେତୁ କି ଉପାୟରେ ସେ ନଦୀ ପାରି ହୋଇ ଥାଇପାରେ?
ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଏ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରୁଛନ୍ତି, ଠିକ୍ ଏହି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାଣ୍ଡ ଗଛରୁ ତିନି ଶୀରବିଶିଷ୍ଟ ସାପଟିଏ ଖସି ପଡିଲା । ସମସ୍ତେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ସେ ସାପକୁ ଦେଖୁଛନ୍ତି, ସାପଟି ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ସେହିକ୍ଷଣି ଗୋଟିଏ ମଣିଷରେ ପରିଣତ ହେଲା । “ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା!” ବୋଲି ଚିତ୍କାର କରି ସେ ଦୌଡି ଆସିଲା ।
ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ମୁହୂର୍ତ୍ତକ ସକାଶେ ବିସ୍ମିତ ଭାବରେ ଠିଆ ହୋଇ ରହି ତା’ପରେ ଆଗକୁ ଡେଇଁପଡି ସେ ଲୋକକୁ କୁଣ୍ଢାଇ ପକାଇଲେ ଓ କହିଲେ, “କାଳକେତୁ!”
“ହଁ, ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା! ମୁଁ କାପାଳିନୀର ସେହି ସେବକ କାଳନାଗ! ଆଜି ତୁମ ଦୟାରୁ କାଳକେତୁ ତା’ର ରୂପ ପୁଣି ଥରେ ଫେରି ପାଇଛି । ତୁମ ଶତ୍ରୁ ସର୍ପକେତୁ ଅଳ୍ପ ସମୟ ଆଗରୁ ଏହି ନଦୀ ପାରି ହୋଇ ଯାଇଛି । ଯେଉଁ ଲଟା ସାହାଯ୍ୟରେ ସେ ପାରି ହେଲା, ତାକୁ ମୁଁ ଟାଣି ଆଣି ଏପଟେ ଲଟକାଇ ରଖିଛି ।” ଏହା କହି କାଳକେତୁ ସେ ଲଟା ଆଡେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କଲା ।
ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ହାତ ଧରି କାଳକେତୁ ଗଛ ଆଢୁଆଳକୁ ନେଇଗଲା ଓ ତାଙ୍କୁ କହିଲା, “ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା! ତୁମରି ସହାୟତା କରିବା ନିମନ୍ତେ ହିଁ ମୁଁ ଶଙ୍ଖୁ ପର୍ବତରୁ ସିଧା ଏଠାକୁ ଆସିଛି । କେଇଦିନ ତଳେ କାପାଳିନୀର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଗଲା । ମୃତ୍ୟୁ ପୂର୍ବରୁ ସେ ମୋତେ ତା’ର ଯାଦୁଶକ୍ତି ସମ୍ପନ୍ନ କାଚ ଗୋଲକଟି ଏବଂ ଯାଦୁ ଅସ୍ଥି ଦେଇ ଦେଲା । ସେ ଗୋଲକ ସାହାଯ୍ୟରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେ ଆମ ଶତ୍ରୁ ସର୍ପକେତୁର ସ୍ଥିତି କ’ଣ ତାହା ଜାଣି ପାରିବା ।” ଏହା କହି କାଳକେତୁ ଗଛ ଆଢୁଆଳରୁ ଗୋଲକଟି ବାହାର କଲା ଓ କିଛି ମନ୍ତ୍ର ପଢି ସେଥିରେ ସେ ଅସ୍ଥି ଖଣ୍ଡ ଛୁଆଁଇ ଦେଲା । ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସେମାନେ ତହିଁ ଭିତରେ ଦେଖିଲେ ଅପୂର୍ବ ଦୃଶ୍ୟ: ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ଧୂସର ଦୁର୍ଗର ପ୍ରାଚୀରମାନ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଦିଶୁଛି । ଦୁର୍ଗର ଉତ୍ତର ଦ୍ୱାର ଖୋଲା ରହିଛି । ସେଠାରେ କେତେଜଣ ସୈନିକ ପ୍ରହରା ଦେଉଛନ୍ତି । ଭିତରେ ପରିତ୍ୟକ୍ତ ଇମାରତ୍ ସବୁ ଭିତରୁ ସର୍ପକେତୁର ଅନୁଚରମାନେ ବିପୁଳ ଧନରତ୍ନ ଲୁଣ୍ଠନ କରୁଛନ୍ତି ।
କାଳକେତୁ କହିଲା “ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା! ଦେଖୁଛ ତ? ଅନେକ ଲୋକଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ଧୂସର ଦୁର୍ଗ ସମୁଦ୍ର ଗର୍ଭରେ ବିଲୀନ ହୋଇଛି । କିନ୍ତୁ ତାହା ମୋଟେ ସତ୍ୟ ନୁହେଁ । ଅନେକ ଦିନ ତଳେ ଥରେ ସମୁଦ୍ର ମାଡି ଆସିଥିଲା ଓ ସେ ଦୁର୍ଗ ବୁଡି ଯାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ପରେ ସମୁଦ୍ର ପୁଣି ଘୁଂଚି ଯାଇଛି ।”
ଏହାପରେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ନୂଆ ଉତ୍ସାହରେ ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ନଦୀ ପାର କରାଇବାରେ ପ୍ରବୃତ ହେଲେ । ନଦୀର ଜଳ ଯେଉଁଠାରେ କମ୍, ତାହା କାଳକେତୁକୁ ଜଣାଥିଲା । ସେ ଗୋଟିଏ ଘୋଡାରେ ବସି ଧୀରେ ଧୀରେ ଅଗ୍ରସର ହେଲା । ଲଟାର ଗୋଟିଏ ପାଖ ସେ ଧରି ଥାଏ । ଲଟାଟି ଧରି ତାକୁ ଅନୁସରଣ କରି ସୈନିକମାନେ ନଦୀ ପାରି ହେଲେ । ତା’ପରେ ଏକ ଘଂଟା କାଳ ଚାଲିବା ପରେ ସେମାନେ ଧୂସର ଦୁର୍ଗ ପାଖରେ ଯାଇ ପହଁଚିଲେ ଓ ଉତ୍ତର ଦ୍ୱାର ଆଡେ ଚାଲିଲେ । ଦେଖିବା ବେଳକୁ ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ ରହିଛି ।
ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା, ସେନାପତି ଧୀରମଲ୍ଲ ଓ ସୁବାହୁ ଯାଇ ସେ ବିଶାଳ କଂସା ଦ୍ୱାରକୁ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖିଲେ । ତାକୁ ଖୋଲିବା ତ ଆଉ ଏତେ ସହଜ ନଥିଲା ।
ହଠାତ୍ ଦୁର୍ଗ ପ୍ରାଚୀର ଉପରୁ ସର୍ପକେତୁର କଣ୍ଠସ୍ୱର ଶୁଭିଲା । ତା’ ପାଖରେ ତା’ ଅନୁଚରମାନେ ଠିଆ ହୋଇଥାନ୍ତି । ସର୍ପକେତୁ କହିଲା, “ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାର ସୈନ୍ୟମାନେ, ଶୁଣ । ମୁଁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅମାପ ଧନର ଅଧିକାରୀ । ତମ ଭିତରୁ ଯିଏ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାକୁ ତ୍ୟାଗ କରି ମୋ ସହ ଯୋଗ ଦେବ, ତା’ ପାଇଁ ଦୁର୍ଗ ଦ୍ୱାର ମୁଁ ଖୋଲିଦେବି । ସେ ଆମ ସମ୍ପଦରୁ କିଛି ଅଂଶ ପାଇବ । ମୋ ପାଖରେ କେତେ ଧନ ଅଛି, ତା’ର ପ୍ରମାଣ ତମମାନଙ୍କୁ ଦେଉଛି ।” ଏହା କହି ସେ ଦୁର୍ଗ ପ୍ରାଚୀର ଉପରୁ ସୁନା ଟଙ୍କା ବର୍ଷା କରିବାକୁ ଲାଗିଲା । ସୈନ୍ୟମାନେ ପରସ୍ପର ମରାମରି ହୋଇ ଯିଏ ଯେତେ ପାରିଲା ସେ ଟଙ୍କା ଗୋଟାଇବାକୁ ଲାଗିଲା ।
ସର୍ପକେତୁର ଏ ଚାଲ୍ରେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ପ୍ରମାଦ ଗଣିଲେ । ସେ ଚୁପ୍ ଚୁପ୍ ସୁବାହୁଙ୍କୁ କହିଲେ, “ସୁବାହୁ! ତୁମେ ବୀରପୁରର ବିଶ୍ୱସ୍ତ ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ଧରି ଏପରି ଅଭିନୟ କର, ସତେ ଅବା ତମେ ସର୍ପକେତୁର ବଶୀଭୂତ ହୋଇଯାଇଛ । ଥରେ ସର୍ପକେତୁ ଦୁର୍ଗ ଦ୍ୱାର ଖୋଲିଦେଲେ ତମ ସହ ଆମେ ବି ପଶିଯିବା । ତେଣିକି ଆମ କାମ ବି ସହଜ ହେବ ।”
ସୁବାହୁ ଏ ପରାମର୍ଶ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ସେ ବୀରପୁରର ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ଏକତ୍ର କରି ଯାହା କହିବାର କହିଲେ । ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ସେ ଦଳର ଅନେକେ ତାଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରି ସର୍ପକେତୁର ଜୟଧ୍ୱନି କଲେ ।
ତା’ପରେ ସେ ଦଳ ଦୁର୍ଗ ଦ୍ୱାର ଆଡେ ଅଗ୍ରସର ହେଲେ । ସୁବାହୁଙ୍କ ଗୋପନ ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ଆଉ କେତେକ ସୈନିକ ଯେପରି ତାଙ୍କ ଗତିରୋଧ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି, ଠିକ୍ ସେହିପରି ସେମାନେ ଅଭିନୟ କଲେ ।
ସର୍ପକେତୁ ଦୁର୍ଗ ଉପରୁ ସୁବାହୁଙ୍କ ଗତିବିଧି ଠିକ୍ ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଥାଏ । ସୁବାହୁଙ୍କ ଅଭିନୟ ବେଶ୍ କାମ ଦେଲା ବୋଲି ବୁଝି ହେଉଥାଏ ।
ସର୍ପକେତୁ ନିଜ ନାମରେ ଜୟଧ୍ୱନି ଶୁଣି ଓ ଦଳେ ସୈନ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଦଳେ ସୈନ୍ୟଙ୍କ ସହ ଧ୍ୱସ୍ତାଧ୍ୱସ୍ତି କରିବାର ଦେଖି ବୁଝିଲା ଯେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ବାହିନୀ ଦୁଇଭାଗ ହୋଇଗଲେଣି । ସେ ବିକଟ ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ କରି ନିଜ ଅନୁଗତମାନଙ୍କୁ କହିଲା, “ଦୁର୍ଗ ଦ୍ୱାର ଖୋଲିଦିଅ! ଶତ୍ରୁପକ୍ଷର ଅନେକ ସୈନ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମ ସହ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ବାହାରିଲେଣି । ଏବେ ଜାଣ ଆମେ ନିରାପଦ । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଓ ତା’ ମିତ୍ରମାନଙ୍କୁ ମୋ ତରବାରୀ ଅପେକ୍ଷା କରିଛି ।”
ସର୍ପକେତୁର ଆଦେଶ ପାଇ ତା’ ଅନୁଚରମାନେ ଦୁର୍ଗ ଦ୍ୱାର ଖୋଳିଦେଲେ । ସୁବାହୁ ଓ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟମାନେ ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କରି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସର୍ପକେତୁର ସୈନ୍ୟଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କଲେ । ସୁବାହୁଙ୍କ ପଛେ ପଛେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଓ ଧୀରମଲ୍ଲ ମଧ୍ୟ ଭିତରକୁ ପଶି ଯାଇଥାନ୍ତି । ସେମାନେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଉତ୍ସାହରେ ନିଜ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପରିଚାଳନା କରୁଥାନ୍ତି । ସର୍ପକେତୁର ସୈନ୍ୟମାନେ ବିକ୍ଷୀପ୍ତ ହୋଇ ପଡିଲେ ।
ନିଜ ଚାଲ୍ ବିଫଳ ହେବାର ଦେଖି ସର୍ପକେତୁ ପ୍ରାଚୀର ଉପରେ ତା’ ସହ ଠିଆ ହୋଇଥିବା ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ପଥର ବର୍ଷା କରିବାକୁ ହୁକୁମ୍ ଦେଲା । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଉତ୍ତେଜିତ ହୋଇ ସୁବାହୁଙ୍କୁ କହିଲେ, “ସୁବାହୁ! ଆଉ ବିଳମ୍ଭ କଲେ ଚଳିବ ନାହିଁ । ଯେ କୌଣସି ମତେ ପ୍ରାଚୀର ଉପରକୁ ଉଠିଯାଇ ହୁଏତ ସର୍ପକେତୁକୁ ଜୀବନ୍ତ ଧରି ପକାଅ, ନହେଲେ ତା’କୁ ଖତମ୍ କର ।”
ତା’ପରେ ସୁବାହୁ ନିଜ ସହ କେତେଜଣ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ଅନୁଚରଙ୍କୁ ଧରି ସର୍ପକେତୁକୁ ଦେଖାଯାଉ ନଥିବା ଗୋଟିଏ ସରୁ କୋଣ ଦେଇ ପ୍ରାଚୀର ଉପରକୁ ବହୁ କଷ୍ଟରେ ଉଠିଗଲେ ।
ସୁବାହୁଙ୍କୁ ସସୈନ୍ୟ ପ୍ରାଚୀର ଉପରେ ପହଁଚିଯିବାର ଦେଖି ସର୍ପକେତୁ ନିଜ ଜୀବନ ବିପନ୍ନ ବୁଝି ଭୟଙ୍କର ଭାବରେ ରଡି ଛାଡିଲା ଓ ପ୍ରତି ଆକ୍ରମଣ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲା । ସେ ରାକ୍ଷସ ଭଳି ପରାକ୍ରମରେ ପାଖରେ ଯାହାକୁ ପାଇଲା ତାକୁ ମାରି ପକାଇବାକୁ ଲାଗିଲା । ତା’ର ସେ ଭୀଷଣ ରୂପ ଦେଖି ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ସୈନିକମାନେ ବହୁତ ଡରିଗଲେ ।
ସେତିକିବେଳେ କାଳକେତୁ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କୁ କହିଲା, “ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା! ସର୍ପକେତୁକୁ ସାମନା କଲାଭଳି ଯୋଦ୍ଧା ମୁଁ ଅଛି । ସେ ମୋତେ ଦେଖିଲେ ତଳକୁ ଖସି ପଡିବ । ଯଦି ତାକୁ ଜୀବନ୍ତ ପାଇବାକୁ ଚାହଁ; ତେବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ରୁହ । ସେ ତଳେ ପଥର ଚଟାଣରେ ପଡି ପ୍ରାଣ ହରାଇବା ପୂର୍ବରୁ ତାକୁ ଧରି ପକାଇବାକୁ ହେବ ।
ଏହା କହି କାଳକେତୁ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଡିଆଁ ରେ ପ୍ରାଚୀର ଉପରକୁ କୁଦି ପଡିଲା । ସର୍ପକେତୁ ଚମକି ପଡି ତା’କୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟତ ହେବା ମାତ୍ରେ କାଳକେତୁ କହିଲା, “ସର୍ପକେତୁ! ତମେ ବର୍ତ୍ତମାନ କାହାକୁ ଦେଖୁଛ ବୁଝୁଛ? ମୁଁ କାଳକେତୁ । ତିନି ଫଣା ବିଶିଷ୍ଟ ମହାକାଳ ସର୍ପ ।”
ପର ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ କାଳକେତୁ ଭୀଷଣ ସର୍ପରେ ପରିଣତ ହୋଇ କରାଳ ତିନି ଫଣା ଉଠାଇ ସର୍ପକେତୁ ଆଡେ ଧାବିତ ହେଲା ।
ଏସବୁ ଘଟଣା ଦେଖି ସେ ସର୍ପକେତୁର ଦେହ ଯେପରି ଜଡ ପାଲଟି ଗଲା । ତା’ ହାତରୁ ତରବାରୀ ଖସି ପଡିଲା । ସେ ପଛକୁ ହଟି ଯିବା ଅବସ୍ଥାରେ ପ୍ରାଚୀର ଉପରୁ ତଳକୁ ଖସି ପଡିଲା । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ଅନୁଚରମାନେ ତାକୁ ଧରି ପକାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ, କିନ୍ତୁ ସେ ତଳେ ପଡିଗଲା ଓ ତା’ ପ୍ରାଣବାୟୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇଗଲା ।
ସର୍ପକେତୁର ସୈନ୍ୟମାନେ ଅସ୍ତ୍ର ତ୍ୟାଗ କରି ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ଶରଣ ନେଲେ ।
ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ସେଦିନ ରାତିରେ ଉତ୍ସବ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧେଶ ଦେଲେ । ଆନନ୍ଦ କୋଳାହଳରେ ସୈନ୍ୟମାନେ ମାତି ରହିଲେ ।
ସକାଳେ ଧୂସର ଦୁର୍ଗରେ ପୁଞ୍ଜିଭୁତ ଅମାପ ଧନସମ୍ପଦ ଧରି ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ରୁଦ୍ରପୁର ଅଭିମୁଖେ ଚାଲିଲେ । କାଳକେତୁ ସେହି ଦୁର୍ଗକୁ ନିଜ ଆବାସ ରୂପେ ପାଇବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କଲା ଓ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ସେଥିରେ ସମ୍ମତ ହେଲେ ।
ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ସହ ଧୀରମଲ୍ଲ ସୁବାହୁ ଓ ଦେବଳ ବୀରପୁର ଅଭିମୁଖେ ଚାଲିଲେ । ସେଠାରେ ପହଁଚି ସେମାନେ ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ, ରାଜା ଶିବସିଂହ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ଅସଲ ପରିଚୟ ଜାଣି ପାରି ଭୟରେ ରାଜ୍ୟ ଛାଡି ବଣକୁ ପଳାଇଛନ୍ତି । ସିଂହାସନ ଖାଲି ପଡିଛି । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଭାବିଚିନ୍ତି ବୀର ଯୁବକ ଦେବଳକୁ ସେଠାକାର ସିଂହାସନରେ ବସାଇଲେ । ଦେବଳର ରାଜ୍ୟାଭିଷେକ ପରେ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ସସୈନ୍ୟ ମହିଷ୍ମତୀ ନଗରୀ ଆଡେ ଚାଲିଲେ । ସେ ନଗରୀଠାରୁ ବେଶ୍ କିଛି ଦୂରରେ ଅଛନ୍ତି, ନଗରୀର ଲୋକେ ଦୁଷ୍ଟ ସର୍ପକେତୁର ନିଧନ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ବିଜୟ ସମ୍ବାଦ ପାଇଗଲେ । ମୁଖ୍ୟ ନାଗରିକମାନେ ଗୀତ ବାଦ୍ୟ ସହ ଅଗ୍ରସର ହୋଇ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ କଲେ ଓ ମହିଷ୍ମତୀର ଶୂନ୍ୟ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିବାକୁ ନିବେଦନ କଲେ ।
କିନ୍ତୁ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ସେ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ଆଦୌ ସମ୍ମତ ହେଲେ ନାହିଁ । ସେ କହିଲେ, ମହିଷ୍ମତୀର ସିଂହାସନ ନ୍ୟାୟତଃ ମହାରାଜ ଯଶୋବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କ ପୁତ୍ର ତପୋବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କ ପ୍ରାପ୍ୟ ।
ମହିଷ୍ମତୀ ନଗରୀଠୁଁ କିଛି ଦୂରରେ ବଣ ଭିତରେ କୁଡିଆ ବନାଇ ତପୋବର୍ଦ୍ଧନ ସେଠାରେ ତପସ୍ୱୀ ଭଳି ଜୀବନ ଯାପନ କରୁଥିଲେ । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ବିଶିଷ୍ଟ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ସହ ଉକ୍ତ ବଣ ଭିତରକୁ ଯାଇ ତାଙ୍କୁ ଭେଟିଲେ ଓ ମହିଷ୍ମତୀର ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିବାକୁ ତାଙ୍କୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ କଲେ ।
କିନ୍ତୁ ତପୋବର୍ଦ୍ଧନ ସେଥିରେ ସମ୍ମତ ହେଲେ ନାହିଁ । ସେ କହିଲେ, “ମୋ ପକ୍ଷରେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନରେ ମନୋନିବେଶ ଆଉ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ମୁଁ ସନ୍ନ୍ୟାସ ନେଇଛି । ମୁଁ ମୋ ଅବଶିଷ୍ଟ ଜୀବନ ତପସ୍ୱୀ ଭାବରେହିଁ ଏହି ବଣ ଭିତରେ କଟାଇବି । ତମେ ଦୁଷ୍ଟ ଶକ୍ତିର ଦମନ ନିମନ୍ତେ ବହୁତ କଷ୍ଟ କରିଛ । ବହୁତ ସାହସର ପରିଚୟ ଦେଇଛ । ଖାଲି ବୀରପୁର ନୁହେଁ; ସାରା ମହିଷ୍ମତୀର ପ୍ରଜାଏଁ ବି ତମକୁ ରାଜା ରୂପେ ପାଇ ଆନନ୍ଦିତ ହେବେ । ତମେ ସୁଶାସକ ରୂପେ ଯଶ ଅର୍ଜନ କର, ମୁଁ ତୁମକୁ ଏହି ଶୁଭେଚ୍ଛା ଜଣାଉଛି ।”
ତପୋବର୍ଦ୍ଧନ ନିଜେ ଆସି ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମାଙ୍କ ଶୀରରେ ମୁକୁଟ ପିନ୍ଧାଇ ଦେଲେ । ପ୍ରଜାବର୍ଗ ଆନନ୍ଦରେ ଏ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିନେଲେ । ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଓ ତପୋବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କ ଜୟନାଦରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ କମ୍ପି ଉଠିଲା ।
ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ସିଂହାସନରେ ବସିବା ଉତାରୁ ନିଜର ବିଶ୍ୱସ୍ତ ଧୀରମଲ୍ଲଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନ ସେନାପତି ଓ ସୁବାହୁଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଲେ । ବହୁ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ମା ଜଣେ ସୁଶାସକ ରୂପେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କଲେ ।
